Kim istemez daha
disiplinli olmayı, sağlıklı beslenmeyi, düzenli olarak spor yapıp, para
biriktirip, belirlediği hedeflere ulaşabilmeyi? Her yeni yılda, gelecek sene
değiştirmek istediklerimizi yazıyoruz. Oysa birçok şeyi değiştirmek yerine
sadece bir hedef belirleyip ona sıkı sıkı sarılsak daha başarılı olabiliriz. Elimizde,
irade gücü denen sihirli bir değnek var ve hayal ettiğimiz bütün bu sağlıklı
yaşam değişimlerini sırayla yapabiliriz. İrade gücü, eğitilebilen bir zihinsel
kastır. İrade gücünü geliştirenler daha mutlu ve başarılı bir hayat sürebilirler.
Hayatımızın
her anında bizi sınayacak bir durumla karşılaşabiliyoruz. Masanın üzerinde
duran bisküvi tabağına hayır demek zor olabiliyor. Ya da işten eve dönünce
spora gitmek yerine tembellik edip televizyon izlemek daha cazip gelebiliyor.
Yapmamız gerektiğini düşündüklerimiz ve o anda yapmak istediklerimiz arasında
karar vermek zorunda kalıyoruz.
1960’lı
yıllarda sosyolog Walter Mischel “Çocukların anlık tatminlere karşı koyabilmesi”
konulu bir araştırma yaptı. Deneye katılan çocuklara bir şekerlemeyi şimdi
yiyebilme veya 15 dakika oturup bekleyerek iki şekerleme yiyebilme seçeneği
sundu. Çocuklardan bazıları beklemekte zorlandı ve hemen önlerine konan
şekerlemeyi yedi. Kimileri ise zorlansa da 15 dakikayı tamamladı ve bekleyerek
iki şekerlemeyi aldılar. Seneler sonra aynı çocukların yetişkin hayatlarına
bakıldığında bekleyebilen, anlık tatmine karşı koyabilenlerin daha sağlıklı,
mutlu ve varlıklı yetişkinler olduğu gözlendi. Kendini kontrol etme becerisi ve
irade gücü düşük olanların ise akademik olarak daha gerilerde kaldıkları, kilo
fazlası sorunu yaşadıkları, alkol-madde bağımlılığına yatkın oldukları ve
ilişki sürdürebilmekte zorluk çektikleri ve genelde boşanmış bireyler oldukları
belirlendi. Videosunu izleyebilirsiniz. http://youtu.be/Yo4WF3cSd9Q
Nedir bu irade gücü?
Nasıl İrade gücünü geliştirebiliriz?
Düşüncelerimizi,
duygularımızı, tepkilerimizi kontrol etme ve yönlendirme gücü sağlayarak bizim
zorlu durumlarda hayatta kalabilmemizi sağlayan güç irade gücüdür. Bir çeşit
ahlak kası da diyebiliriz.
Günlük
hayatımızda, hırslı olmak, iradeli olmak, kararlı olmak, disiplinli olmak,
kendini kontrol edebilme gibi farklı kelimeleri irade gücü kelimesi yerine
kullanıyoruz.
Psikologlar
irade gücünü;
-Tatmini
erteleyebilme gücü, kısa zamanda elde edilecek keyiflere direnerek uzun vadeli
hedefe ulaşabilme gücü,
-İstenmeyen
düşünce, duygu ve tepkileri yok sayabilme kapasitesi,
-Heyecanlı
bir duygusal sistem yerine soğukkanlı bir bilişsel davranış sistemi
barındırabilme becerisi,
-Tükenme
ihtimali olan sınırlı bir kaynak, olarak tanımlıyor.
Florida
Devlet Üniversitesi araştırmacılarından sosyal psikoloji profesörü Roy
Baumeister, Willpower: Rediscovering Our Greatest Strenght (İrade gücü: En
Büyük Gücümüzü Yeniden Keşfetmek) isimli bir kitap yazdı. Kitabında irade
gücünü, başarılı ve mutlu bir hayatın sırrı olarak tanımladı. Şu anda
istediğini yapma dürtüsünü dizginleyerek, doğruyu ve uzun vadede kendisi için
iyi olanı yapmayı seçme özelliğinin insanları, hayvanlardan ayırdığını
söylüyor.
Bir
karar verip, bu kararı uygulama ve başarıya ulaşana kadar devam ettirme
yeteneğidir. İstenmeyen alışkanlıkları devam ettirme dürtüsünün önüne geçme
becerisidir. Tembelliğin, üşengeçliğin panzehridir. Zihinsel ve maddesel
anlamda başarıya giden basamaktır. İradeli olmak aynı zamanda öz disiplinli
olmayı da gerektirir. Disiplinli olmak ve ufak rutinlere sahip olmak iradeyi
güçlendirir.
Spor
salonuna gittiğimizde ağırlık kaldırarak ya da aerobik egzersizler yaparak
kaslarımızı güçlendiriyoruz. Düzenli olarak yaptığımızda dayanıklılığımız
artıyor ve ihtiyacımız olduğunda kaslarımızın gücünü kullanabiliyoruz. İrade
gücü de bir tür zihinsel kas diye düşünürsek, yaptığımız egzersizler sayesinde
irade gücümüzü de geliştirebiliriz. Tembellik, zayıflık, utangaçlık, üşengeçlik
gibi sebeplerle yapmayı tercih etmediğiniz çeşitli davranışları yapmaya
başlamak iyi bir egzersiz olabilir.
Otobüse
bindiğinizde kendinize bir yer buldunuz ve oturdunuz. Etrafta yaşlı bir bayan
var. Canınız hiç ayakta yolculuk etmek istemiyor. İşte o an iç sesinizi
dinlemeyin. Kalkın ve yer verin. Bu harika bir irade güçlendirme egzersizi
olacaktır. Gün içinde bunun gibi bir sürü ufak tefek fırsat çıkar karşınıza.
Akşam uyumadan önce dişlerinizi fırçalamaya üşenmekten tutun, çayınızın
şekerini azaltma kararına kadar birçok konuda uygulayabilirsiniz. Hepsi irade
gücü “zihinsel kasınızın” gelişmesine yardımcı olacaktır.
Örneğin,
her akşam yatmadan önce dişlerinizi fırçalamaya karar verdiniz. Birinci gece
istekle yaptınız. İkince gece çok zorlu bir iş gününün yorgunluğu ile eve geç
geldiniz ve kendinizi bir an önce yatağa atmak istiyorsunuz. Dişlerinizi
fırçalamak için kendinizi zorlayıp yapabilirseniz, irade gücünüzü çalıştırmış
oluyorsunuz. Ne kadar çok kere bu davranışı tekrarlarsanız bunu yapmak sizin
için o kadar kolaylaşacak ve alışkanlık haline gelecektir.
Akşam
televizyon izlerken atıştırmaktan hoşlananlardan olabilirsiniz. Ama bu sizin
kilo almanıza ve sağlıksız beslenmenize neden oluyor. O zaman irade gücünüzü
kullanarak atıştırma isteğinizi bastırmanız ve yerine farklı bir şey koyarak
kendinize engel olmanız gerekir. Bunu başardığınızda da irade gücünüzü
kullanmış olursunuz. Bu tür ufak kararlarla egzersiz yapmaya başlayarak irade
gücünüzü geliştirdiğinizde daha önemli konularda da irade gücünüzden
faydalanmanız kolaylaşacaktır.
Her
kasta olduğu gibi fazla kullanımı yorgunluk yaratabilir. İrade gücü kullandığınız
bir durumun hemen ardından yeniden kullanmak gerektiğinde ilki kadar sağlam
duramayabilirsiniz. Çünkü irade gücü sınırlı bir kaynaktır.
Duygusal
olarak zorlandığınız bir olaydan sonra, soğuk algınlığı esnasında insanın kendini
kontrol etme gücü azalır. Birden fazla seçim yapmak zorunda kaldığınız bir durumun
ardından karar verme ve kendini kontrol etme gücünüz azalır. O yüzden zihinsel
dayanıklılık gerektiren şeyleri bir arada yapmamaya dikkat etmek gerekir.
Önemli
kararları taze, sakin ve dingin olduğunuz zaman vermekte yarar vardır. Zorlu
geçen bir haftanın Cuma öğleden sonrasında, haftanın tüm yorgunluğu üzerine
karar vermek, seçim yapmak çok da doğru olmayabilir. Çünkü o zaman yorgunluk,
üşengeçlik devreye girecek ve irade gücü zayıf olacağından yapılması gereken,
doğru olana direnmek zorlaşacaktır.
Sağlam
bir akşam uykusu ve iyi beslenme, irade gücü egzersizi sırasında ihtiyacınız
olan kaynaklardır. Baumeister’a göre
anlık glikoz alımı bu zihinsel kasın canlanması için enerji sağlar. O yüzden
zorlu kararlar sonrasında canımız tatlı bir şeyler yemek ister. Bu diyet
yapanların diyeti bozabilecekleri anlamına gelmesin. Aslında düzenli
beslenerek, öğün atlamadan, kısa aralıklarla sağlıklı atıştırmalar yapan
kişilerin kan şekeri düşmeyeceği için irade gücü ve kendini kontrol etme
becerileri artacak ve diyeti sürdürmelerine yardımcı olacaktır.
Beslenme
ve egzersizle ilgili başarıya ulaşanlar yediklerini ve yaptıkları egzersizi
yazarak kayıt tutanlardır. Aynı işlem irade güçlendirme egzersizleri için de
geçerli olabilir. Kendinize rutinler belirlemeniz ve o rutinlere uymaya
çalışmanız düzenli egzersiz yapmanızı sağlar. Haftada üç gün sabah erken uyanıp
yürüyüşe çıkmaya karar vermek ve bunu hava kötü de olsa, akşam geç yatmış da
olsanız uygulamaya devam ettirmek, bir spor günlüğü tutmak iradenizi
güçlendirmek ve alışkanlık geliştirmek için faydalı olabilir.
Bu yazı Şalom gazetesinde yayınlandı.
http://www.salom.com.tr/newsdetails.asp?id=86088#.UUxJwRyePic